W opinii publicznej krąży niezliczona ilość faktów i mitów na temat zbawiennego lub wręcz przeciwnie – szkodliwego wpływu kawy na nasze zdrowie. Jak jest z nią naprawdę? Czy kawa jest zdrowa? Wyniki badań niestety nie dają jednoznacznych odpowiedzi.
Główny składnik – kofeina
Kofeina, uznana przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne za substancję psychoaktywną, jest tym składnikiem kawy, który budzi największe kontrowersje. Po 30-120 minutach od spożycia osiąga maksymalne stężenie we krwi i dociera do wszystkich tkanek ciała, przenika barierę krew-mózg, przechodzi przez łożysko, dostając się do płodu, jej obecność stwierdzono nawet w spermie! Powszechnie występuje nie tylko w kawie, lecz także w herbacie, czekoladzie czy napojach energetyzujących, czego skutkiem jest fakt, że każdego dnia kofeinę spożywa 90% populacji dorosłych. Na czym polega jej działanie?
Jak działa kofeina?
Polega ono przede wszystkim na wydzieleniu zwiększonej ilości adrenaliny, dopaminy i serotoniny. Co powoduje pobudzenie ośrodkowego układu nerwowego, rozszerzanie się naczyń krwionośnych i przyspieszenie pracy serca. Przyczynia się ona także do zwiększonego wydzielania soków żołądkowych, jest umiarkowanie moczopędna, a niektóre badania potwierdzają jej wpływ na spalanie tkanki tłuszczowej. Istotnie wpływa też na działanie układu oddechowego, przez co często stanowi składnik leków rozszerzających oskrzela. Najnowsze badania Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) wykazały ponadto, że: „kofeina, w dawce co najmniej 75 mg zwiększa czujność i skupienie”. Zastanawiacie się, ile kofeiny zawiera wasz poranny kubek kawy? Wszystko zależy od sposobu przygotowania. Na przykład zawartość kofeiny w filiżance (160 ml) naparu kawy mielonej, zalewanej wrzątkiem wynosi średnio 74 mg. Lecz taka sama porcja kawy rozpuszczalnej dostarcza już 117 mg kofeiny.
Co jeszcze znajduje się w kawie?
W kawie oprócz kofeiny występuje konglomerat innych substancji chemicznych. Do chwili obecnej wykryto aż ponad 700 takich związków! Do najważniejszych składników kawy zalicza się węglowodany, tłuszcze, wodę, proteiny, kwasy roślinne, alkaloidy (takie jak wymieniona powyżej kofeina), minerały oraz cała mnogość substancji nadających kawie smak i aromat m. in. grupa związków polifenolowych (głównie kwas chlorogenowy, chinowy i kawowy). W zależności od tego, czy są to ziarna surowe, palone, czy w gotowym naparze, zawartość substancji jest różna. Wszystko zależy także od rodzaju i pochodzenia ziaren.
Pozytywne skutki spożycia kawy
Przechodząc do meritum, jest wiele powodów, dla których warto pić kawę, oczywiście poza walorami smakowymi i zapachowymi. Zbierając w jednym miejscu zdrowotne właściwości kawy, należy powiedzieć przede wszystkim, że:
- Umiarkowane spożycie kawy (2-3 a nawet 4 filiżanki dziennie) wpływa na rozszerzenie arterii serca i zwiększa przepływ krwi. Wpływając tym samym na ukrwienie całego organizmu;
- Po wypiciu kawy, naczynia krwionośne znajdujące się w głowie ulegają z kolei zwężeniu, co ogranicza skłonność do bólów migrenowych;
- Związki polifenolowe zawarte w kawie (głównie kwas chlorogenowy, chinowy i kawowy) mają działanie przeciwnowotworowe, przeciwzapalne, przeciwbakteryjne. Hamują powstawanie blaszek miażdżycowych, opóźniają rozkład witaminy C w organizmie oraz mają niezwykłą zdolność wiązania metali ciężkich z diety;
- Przeprowadzone we Włoszech badania na ok. 7 tys. dorosłych osobach, wykazały wpływ kawy na zmniejszenie nasilenia i częstotliwości występowania ataków duszności (np. u osób pijących regularnie 1 filiżankę kawy o 5%, a 2 filiżanki o 23%).
- Wypicie 2 filiżanek kawy wprowadza do organizmu człowieka ilości cynku i manganu, stanowiące odpowiednio ok. 4% i 30% zalecanej dziennej dawki tych minerałów;
- Kawa, dzięki zawartym w niej garbnikom, może przeciwdziałać próchnicy zębów (oczywiście spożywana bez cukru)
- Ostatnie badania ujawniły, że regularne spożywanie kofeiny zmniejsza ryzyko wystąpienia choroby Parkinsona;
Co do kofeiny, jej pozytywne skutki są osiągalne tylko przy umiarkowanym spożyciu, nie przekraczającym dawki 400 mg na dzień. Dla kobiet w ciąży dawka ta wynosi już 300 mg. Przyjmowanie dawki kofeiny przekraczającej 500-600 mg może się wiązać z mniej przyjemnymi skutkami.
Negatywne skutki spożycia kawy
Czy od kawy można umrzeć? Teoretycznie tak. Doustna dawka śmiertelna kofeiny wynosi około 10 gramów. Lecz, patrząc na zawartość kofeiny obecnej w produktach, pobranie takiej ilości naraz jest praktycznie niemożliwe. Przechodząc do innych, wymienianych w literaturze negatywnych skutków, należy wspomnieć o tym, że:
- Niektórzy uważają, iż kawa może pogłębiać chorobę wrzodową przez to, że wzmaga wydzielanie kwasów żołądkowych i żółci. Stąd, nie jest wskazana dla osób, które cierpią na nadkwasotę;
- Poprzez dużą zawartość szczawianów i kwasu szczawiowego, może działać niekorzystnie na osoby z chorobami nerek. Przyczyniając się do powstawania kamieni nerkowych;
- Kofeina może działać niekorzystnie na stan zdrowia osób z chorobami psychicznymi, poprzez nasilenie objawów choroby i hamowanie działania leków.
- Niektóre badania wykazują udział kawy w nasileniu schorzeń układu sercowo-naczyniowego i podnoszeniu ciśnienia tętniczego;
- Jako, że kawa jest moczopędna, wzmaga wydalanie mikroelementów takich jak potas, magnez i wapń. Co może wiązać się z np. zwiększonym ryzykiem złamań kości;
- Wysoka konsumpcja kawy (powyżej 5 szklanek dziennie) może zwiększać ryzyko wystąpienia raka pęcherza moczowego;
Podsumowanie
Dyskusja o kawie trwa w najlepsze od lat. Wyniki badań często wzajemnie się wykluczają i nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to, czy kawa daje nam więcej, niż zabiera. Większość badań wskazuje na to, że umiarkowane spożycie kawy ma zdecydowanie pozytywny wpływ na nasze zdrowie. Problemy natomiast zaczynają się przy jej nadmiernym spożyciu. Niewątpliwie ograniczyć kawę powinny kobiety w ciąży, osoby z chorobami układu sercowo-naczyniowego i nadciśnieniem tętniczym oraz osoby ze skłonnościami do powstawania kamieni nerkowych. Wiele zależy również od sposobów parzenia, rodzaju kawy oraz indywidualnych predyspozycji zdrowotnych każdego kawosza.
Nie mniej nie powinniśmy myśleć o kawie w sposób czarno-biały. Nie jest to napój o wyłącznie zdrowotnych właściwościach, lecz i nie jest to coś, co należałoby diametralnie wyeliminować ze swojej diety.
Źródła:
Wierzejska R.: Kofeina – powszechny składnik diety i jej wpływ na zdrowie. Rocz Panstw Zakl Hig 2012, 63, Nr 2, 141 – 147
Żukiewicz-Sobczak W. , Krasowska E. , Sobczak P. , Horoch A. , Wojtyła A. , Piątek J.: Wpływ spożycia kawy na organizm człowieka. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2012, Tom 18, Nr 1, 71-76
Pieszko C. , Grabowska J. , Jurek N.: Oznaczenia polifenoli i wybranych pierwiastków w kawie, herbacie i miodach. BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. – XLVIII, 2015, 4, str. 653 – 659
