Praca jest nieodłącznym elementem życia wszystkich osób aktywnych zawodowo. W końcu dużą część każdego dnia spędzamy właśnie na wykonywaniu obowiązków, które pozwalają nam uzyskać pieniądze potrzebne do codziennej egzystencji. Jeśli praca daje nam możliwości ciągłego rozwoju, jest źródłem dużej satysfakcji oraz godziwych zarobków to możemy uważać się za prawdziwych szczęśliwców. Dużo gorzej jest, gdy realizacja zawodowych zobowiązań jest na tyle stresująca, że doprowadza do psychicznego i fizycznego wyczerpania naszego organizmu. Sprawdź najważniejsze informacje o wypaleniu zawodowym!
Czy wypalenie zawodowe jest chorobą?
Wypalenie zawodowe nie jest jednostką chorobową. To możliwy do zdiagnozowania syndrom zawodowy związany z bezrobociem i zatrudnieniem. Tak sklasyfikowała go Światowa Organizacja Zdrowia w nowej Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób, która będzie obowiązywała od 2022 roku.
Tempo współczesnego świata sprawia, że niejednokrotnie na płaszczyźnie życia zawodowego jesteśmy zmuszeni do uczestnictwa w swoistym „wyścigu szczurów”. Wzrasta wtedy ryzyko pojawienia się wypalenia zawodowego. Dlatego nie bez powodu uważa się, że tego rodzaju syndrom jest jednym z poważniejszych problemów zdrowotnych XXI wieku.
Czym jest wypalenie zawodowe?
Mianem wypalenia zawodowego określa się stan, w jakim może znaleźć się organizm osób pracujących. To efekt długotrwałego i silnego stresu, którego źródłem jest wykonywana praca oraz związane z nią okoliczności. Nadmierne przepracowanie może prowadzić do sytuacji, w której dotychczasowa satysfakcja znika i ustępuje miejsca rozdrażnieniu oraz ogólnemu niezadowoleniu z realizowanych zadań.
Jakie są trzy fazy wypalenia zawodowego?
Faza pierwsza – emocjonalne wyczerpanie: poczucie zawodowego wyeksploatowania, postępujące przygnębienie, zmęczenie, irytacja, uczucie pustki, bezradność oraz brak energii do działania.
Faza druga – depersonalizacja: poczucie bezduszności, cynizm i brak wrażliwości w kontaktach z innymi ludźmi. Także negatywna postawa w stosunku do współpracowników, osamotnienie, zdystansowanie, wyobcowanie.
Faza trzecia – obniżanie wartości własnych dokonań: wrażenie marnowania czasu, zmniejszona efektywność pracy, pogorszenie jakości wykonywanych zadań, utrata kontroli nad sprawami zawodowymi, obniżone poczucie własnej wartości oraz negatywna ocena swoich dokonań.
Wypalenie zawodowe – poznaj jego główne przyczyny!
Można wyróżnić wiele przyczyn wypalenia zawodowego. Są one związane z różnymi aspektami wykonywanej przez nas pracy. Mogą także bezpośrednio dotyczyć pracownika lub pracodawcy.
W związku z tym duże znaczenie mają chociażby cechy charakteryzujące osobę wykonującą konkretny zawód. Najbardziej podatni na wypalenie zawodowe są pracownicy: o niskim poczuciu własnej wartości, nadmiernie podatni na stres, nadwrażliwi, bierni, wycofani, nieradzący sobie z trudnościami oraz nieumiejący panować nad swoimi emocjami.
Częstym powodem wypalenia zawodowego jest również brak sukcesów w pracy, spowodowany niedostatecznym przygotowaniem, zbyt małym doświadczeniem i niskimi kwalifikacjami. Niekiedy do głosu dochodzi także za wysoko stawiana poprzeczka, perfekcjonizm oraz idealistyczne podejście do pracy. Dla wielu osób frustrujący staje się brak możliwości awansu, utrudniony rozwój zawodowy, czy też zbyt niskie zarobki.
Ogromne znaczenie dla satysfakcji z realizacji obowiązków zawodowych ma także atmosfera w miejscu pracy. Do pojawienia się wypalenia zawodowego przyczyniają się toksyczne relacje pomiędzy współpracownikami oraz pracodawcą. Może przejawiać się to w: autokratycznym sposobie rządzenia, nadmiernej kontroli, mobbingu, braku wzajemnego zaufania, wrogim nastawieniu do siebie oraz rywalizacji.
Nie bez znaczenia jest również rola zawodowa, jaką przychodzi nam pełnić. Syndrom wypalenia zawodowego najczęściej pojawia się u pracowników, którzy są:
- Przepracowani
- Obciążeni dużą liczbą skomplikowanych obowiązków
- Pracują w pośpiechu i w trudnych warunkach
- Problem ten może pojawiać się także u przedstawicieli branż, na których ciąży duża odpowiedzialność. Także u osób wykonujących monotonne, rutynowe zadania.
Jakie są najczęściej spotykane objawy wypalenia zawodowego?
Wypalenie zawodowe przychodzi stopniowo. Pierwsze symptomy, które się z nim wiążą często są mylone ze zwykłym przemęczeniem, jednak nawet ich nie powinno się lekceważyć. Dlatego warto poznać najbardziej charakterystyczne objawy wypalenia zawodowego – dzięki temu będzie można szybko zareagować i podjąć odpowiednie kroki. O takim stanie świadczą na przykład:
- Brak energii do działania
- Pogorszony nastrój
- Częste wybuchy złości
- Negatywne nastawienie do swoich obowiązków
- Utrata zapału do pracy
- Chroniczne zmęczenie
- Unikanie kontaktów z ludźmi
- Brak pewności siebie
- Poczucie izolacji i osamotnienia
- Obawa przed wyjściem do pracy
- Utrata wiary we własne możliwości
- Częsta nieobecność w pracy
- Problemy z pamięcią
- Zaburzenia koncentracji
- Brak kreatywności
- Obniżona efektywność
- Poczucie bezsilności i bezradności
- Obojętność
- Bezsenność
- Osłabienie odporności
- Bóle i zawroty głowy
- Omdlenia
- Kłopoty z oddychaniem
- Bóle brzucha i nudności
- Utrata apetytu
Wypalenie zawodowe – kto jest najbardziej narażony?
Wystąpienie wypalenia zawodowego jest uzależnione od kilku czynników. Są to między innymi: wykonywany zawód, cechy charakteru pracownika, atmosfera w miejscu pracy, jak również stopień odpowiedzialności, jaką dana osoba ponosi za realizowane obowiązki zawodowe. Istotne znaczenie ma także fakt bezpośredniego obcowania z ludźmi oraz łączące się z tym silne zaangażowanie emocjonalne. Na tej podstawie można wywnioskować, że jedni pracownicy będą w większym, a inni w mniejszym stopniu narażeni na wypalenie zawodowe. Najczęściej wskazuje się, że w tak zwanej grupie ryzyka znajdują się na przykład zawody takie jak: pielęgniarka, terapeuta, lekarz i inni pracownicy służby zdrowia, nauczyciel, pedagog, handlowiec, pracownik socjalny, opiekun osób starszych, kierowca autobusu, pracownik administracji publicznej oraz kelner.
Jak zapobiegać wypaleniu zawodowemu?
Jest jednak dobra wiadomość – wypaleniu zawodowemu można przeciwdziałać. Wystarczy posiąść odpowiednią wiedzę, której praktyczne zastosowanie pozwoli uniknąć wystąpienia tego problemu w naszym życiu. Warto zapamiętać przede wszystkim następujące wskazówki:
- Zredukuj liczbę ciążących na Tobie obowiązków zawodowych – bądź asertywny, ustalaj priorytety, stawiaj sobie realistyczne cele i nie pracuj ponad siły.
- Znajdź balans pomiędzy życiem zawodowym, a prywatnym – czerp radość z aktywności podejmowanych przez siebie w czasie wolnym, poświęcaj się swojemu hobby, spotykaj się z bliskimi i przyjaciółmi.
- Zadbaj o odpowiednią ilość odpoczynku – pamiętaj o przerwach w trakcie pracy, codziennym wypoczynku oraz dłuższym urlopie przynajmniej raz w roku.
- Zmień dotychczasowy styl życia – unikaj używek, stosuj zbilansowaną i zdrową dietę oraz regularnie wykonuj ćwiczenia fizyczne.
- Otaczaj się zielenią – roślinność znajdująca się na Twoim biurku lub w pomieszczeniu, w którym pracujesz pozytywnie wpłynie na Twoje samopoczucie.
- Podejmuj nowe wyzwania – rozwijając swoje osobiste kompetencje i umiejętności zawodowe zaczniesz czerpać większą radość z pracy.
- Naucz się szybko niwelować stres – często się uśmiechaj, myśl pozytywnie i stosuj techniki relaksacyjne, które nawet w pracy pozwolą Ci w mgnieniu oka się zregenerować.
Przeciwdziałanie wypaleniu zawodowemu – co mogę robić jako pracodawca?
Jeśli sam pełnisz rolę szefa i sprawujesz zwierzchnictwo nad pracownikami, musisz mieć świadomość, że także własnymi działaniami możesz sprawić, że uda się uniknąć tego problemu w Twoim najbliższym środowisku. Przede wszystkim nie możesz zapominać, że Twoi podwładni również są ludźmi, zatem nie powinieneś nadmiernie obciążać ich pracą. Niech realizowane przez nich zadania będą dostosowane do ich kompetencji, doświadczenia oraz indywidualnych możliwości. Dobrze byłoby, gdyby pracownicy mieli możliwość ciągłego rozwoju swoich umiejętności. Ponadto, istotna jest sprawna komunikacja oraz konstruktywna ocena pracy poszczególnych osób. Dzięki której Twoi podopieczni będą mogli uczyć się na własnych błędach i krok po kroku stawać się bardziej efektywni. Ważne jest także, aby byli oni adekwatnie i sprawiedliwie wynagradzani. Dbaj również o pozytywną atmosferę w miejscu pracy – staraj się od razu rozwiązywać ewentualne konflikty.
Wypalenie zawodowe – co robić, gdy się pojawi?
W sytuacji, gdy problemy zawodowe nadmiernie obciążą fizyczną i psychiczną sferę Twojego organizmu niezbędne jest szybkie podjęcie odpowiednich kroków. Dlatego tak ważne jest zapamiętanie wskazanych powyżej objawów, świadczących o wystąpieniu właśnie tego zjawiska. W przypadku, gdy zauważy się je u siebie najbardziej rozsądnym rozwiązaniem jest udanie się do specjalisty – psychologa, psychiatry lub psychoterapeuty. Jego fachowa pomoc sprawi, że będzie można zdiagnozować przyczyny wypalenia zawodowego oraz ustalić profesjonalny plan leczenia, którego celem będzie wyjście z tej opresji obronną ręką. Niekiedy niezbędna może okazać się także zmiana pracy, która działa na nas wyniszczająco, na nową, przynoszącą nam satysfakcję i zadowolenie z samego siebie. Każdy przypadek należy więc przeanalizować w indywidualnym ujęciu. Następnie wdrożyć szereg działań, które pozwolą zapomnieć o tego typu problemach zawodowych.
Depresja i wypalenie zawodowe – jak je od siebie odróżnić?
Mimo, że objawy wypalenia zawodowego często są podobne do symptomów depresji, nie są to jednakowe schorzenia. Jedną z podstawowych różnic jest chociażby fakt, że depresja ma nieco większe spektrum oddziaływania. O ile wypalenie zawodowe dotyczy przede wszystkim wykonywanej pracy, o tyle depresja może być odczuwalna nie tylko w sferze naszego życia zawodowego, ale również w zakresie wszystkich innych aspektów, które dotyczą nas i naszych najbliższych. Przyczyną depresji mogą okazać się na przykład: trudna sytuacja życiowa, śmierć kogoś bliskiego, rozwód, kłopoty z dorastającymi dziećmi, konflikty w rodzinie. Depresja może mieć nie tylko podłoże psychologiczne, społeczne, czy kulturowe. Mogą wywoływać ją również czynniki biologiczne oraz chorobowe. Bardzo często dochodzi do sytuacji, w których wypalenie zawodowe pojawia się w pierwszej kolejności. Jeśli dojdzie do zlekceważenia jego objawów i nie podejmie się żadnych działań w celu ich zniwelowania, syndrom ten może przerodzić się w groźniejsze schorzenie, jakim jest właśnie depresja.
Podsumowanie
Konfucjusz powiedział kiedyś: „Wybierz pracę, którą kochasz, a nie będziesz musiał pracować nawet przez jeden dzień w swoim życiu”. Jednak rzeczywistość bardzo rzadko jest zbliżona do takiego ideału. I nawet pomimo tego, że niektóre grupy zawodowe są szczególnie narażone na wystąpienie zjawiska wypalenia zawodowego, na dobrą sprawę ten problem może dotknąć każdego z nas. Dlatego warto obserwować swoje zachowanie oraz sygnały nadawane przez organizm. Tym bardziej, że objawy wypalenia zawodowego dostrzegalne są na wielu płaszczyznach – fizycznych, behawioralnych, emocjonalnych i innych. Coraz częściej w tym kontekście wskazuje się na tak zwany syndrom „trzech A”, w którego skład wchodzi: apatia, anhedonia i astenia. Te charakterystyczne oznaki to odpowiednio: zobojętnienie, utrata zdolności do odczuwania przyjemności oraz osłabienie fizyczne i psychiczne organizmu. Łącznie z innymi symptomami wypalenia zawodowego stanowią one czynnik, który w znacznym stopniu wpływa na stan naszego zdrowia i może wymagać pomocy ze strony specjalisty.
